BÀI 19 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT sinh học 11 sách cánh diều
BÀI 19 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT sinh học 11 sách cánh diều giúp học sinh hiểu về vai trò của các yếu tố di truyền, dinh dưỡng và tương tác giữa môi trường nội bào và bên ngoài trong quá trình sinh trưởng và phát triển của động vật. Bằng cách hoàn thành bài này, học sinh sẽ có kiến thức về các yếu tố quan trọng mà ảnh hưởng đến sự phát triển và sự tồn tại của các loài động vật.
Mở đầu: Để tăng năng suất của vật nuôi, người nông dân thường sử dụng những biện pháp gì? Tại sao? TL: Để thúc đẩy sự sinh trưởng và phát triển của vật nuôi, chúng ta có thể áp dụng một số biện pháp kĩ thuật sau: - Cải tạo giống thông qua việc áp dụng các phương pháp chọn lọc nhân tạo, lai giống, công nghệ phôi, ... - Cải thiện môi trường sống của động vật bằng cách vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, đảm bảo ấm về mùa đông, mát về mùa hè, tắm nắng cho gia súc non, xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lí, ...
I. CÁC NHÂN TỐ BÊN TRONG ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT
Quan sát hình 19.1 và hình 19.2, đọc thông tin, hoàn thành bảng 19.1.
II. CÁC NHÂN TỐ BÊN NGOÀI ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT
III. ỨNG DỤNG KIẾN THỨC VỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT VÀO THỰC TIỄN
Để cải thiện chất lượng cuộc sống ở người và tăng năng suất vật nuôi cần có những biện pháp nào?
TL: * Tác động đến nhân tố bên trong: - Di truyền: ở vật nuôi, chọn lọc và cải tạo giống; ở người, tư vấn di truyền thai kì - Giới tính: ở vật nuôi, chọn lọc giới tính vật nuôi; ở người, thực hiện bình đẳng giới - Hormone: ở vật nuôi, sử dụng một số loại hormone giúp kích thích sinh trưởng; ở người, sử dụng liệu pháp hormone trong điều trị một số bệnh * Tác động đến nhân tố bên ngoài: - Dinh dưỡng: ở vật nuôi, sử dụng thức ăn phù hợp, bổ sung thêm vitamin, enzyme tiêu hóa, ...đúng cách; ở người, thực hiện chế độ dinh dưỡng cân bằng - Điều kiện môi trường: ở vật nuôi, kiểm soát điều kiện ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, ... chuồng trại; ở người, nâng cao đời sống vật chất, ổn định quy mô dân số - Tác nhân gây bệnh: ở vật nuôi, vệ sinh chuồng trại, tiêm vaccine; ở người, bảo vệ môi trường, tiêm vaccine, luyện tập thể dục, thể thao đều đặn
TÌM HIỂU THÊM
Việc chăn nuôi cần tuân thủ theo quy chuẩn như VietGAP (Vietnamese Good Agriculltural Practices), VietGAHP (Vietnamese Good Husbandry Practices) haowjc Global GAP (Global Good Agricultural Practices), ... Quy trình chăn nuôi theo những tiêu chuẩn này cần đảm bảo những tiêu chí gì?
TL: An toàn Thực phẩm - không gây nguy hại, ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng; An toàn sinh học và môi trường - ngăn ngừa, hạn chế sự lây nhiễm của các tác nhân sinh học từ chăn nuôi gây hại đến con người, gia súc, hệ sinh thái và môi trường xung quanh; An toàn lao động cho người sản xuất, chăn nuôi; An tâm truy xuất được nguồn gốc sản phẩm; Đúng điều kiện vệ sinh, đây là một yếu tố rất quan trọng trong chăn nuôi, các trang trại nuôi cần có đầy đủ các trang thiết bị vệ sinh, tiêu độc, khử trùng cũng như các quy trình vệ sinh, tiêu độc, khử trùng trong quá trình nuôi để đảm bảo ngăn ngừa dịch bệnh xâm nhập, lây lan, cũng như tiêu diệt các mầm bệnh. Đúng loại, nghĩa là loại thuốc thú y, kháng sinh, vắc xin và thức ăn sử dụng trong chăn nuôi phải có trong danh mục được phép sử dụng, được phép lưu hành, không sử dụng các loại bị cấm sử dụng hoặc sử dụng không đúng đối tượng cho vật nuôi; Đúng cách, nghĩa là việc sử dụng vắc xin, kháng sinh, thuốc thú y phải theo đúng liều lượng và đúng lúc. Việc sử dụng kháng sinh, thuốc cần theo hướng dẫn của kỹ sư chăn nuôi thú y và của nhà sản xuất và sử sụng theo đúng thời điểm để đảm bảo hiệu quả phòng ngừa và điều trị bệnh động vật. Đúng thời gian cách ly, nghĩa là ở thời điểm thu hoạch vật nuôi thương phẩm (bán lấy thịt/sữa) phải đảm bảo thời gian cách ly vật nuôi không sử dụng thuốc thú y hoặc kháng sinh (ví dụ: thời gian cách ly 14 ngày mới được phép bán) để đảm bảo không còn tồn dư dư lượng kháng sinh hoặc thuốc thú y trên sản phẩm vật nuôi cho người ăn (thịt/sữa).
LUYỆN TẬP
Câu hỏi 1: Nếu một người bị nhược năng tuyến yên (giảm khả năng tiết hormone của tuyến yên) trong giai đoạn trước tuổi dậy thì thì chiều cao của người đó sẽ thay đổi như thế nào so với chiều cao của người bình thường? Giải thích?
TL: Nếu một người bị nhược năng tuyến yên (giảm khả năng tiết hormone của tuyến yên) trong giai đoạn trước tuổi dậy thì thì người đó sẽ có chiều cao thấp hơn so với người bình thường. Bởi vì, hormone tăng trưởng có tên là Growth hormone (gọi tắt là hormone GH), còn được gọi là somatotropic hormone (SH) hoặc somatotropin - hormone này do thùy trước tuyến yên tiết ra.
Câu hỏi 2: Nêu ví dụ ảnh hưởng của các nhân tố bên ngoài đến sinh trưởng và phát triển ở gia súc.
TL: Bệnh tụ huyết trùng: Tụ huyết trùng là bệnh trên gia súc xuất hiện khi điều kiện thời tiết thay đổi đột ngột hoặc trong điều kiện đường hô hấp của gia súc yếu. Thời gian ủ bệnh thường từ 1 - 25 ngày, tùy thuộc vào từng loại gia súc như lợn, bò, trâu... Bệnh ký sinh trùng đường máu: Nguyên nhân gây bệnh: Các loại ký sinh trùng đường máu thường xuất hiện và sinh sống trong máu của gia súc, phá hủy hồng cầu khiến ảnh hưởng đến sức khỏe của các loại động vật này. Bệnh thường lây lan, truyền từ con có bệnh sang con khỏe mạnh thông qua các loại ve, ruồi…. Bệnh lở mồm, long móng: Nguyên nhân gây bệnh: Lở mồm, long móng là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến trên gia súc, do virus gây ra và có khả
năng lây lan nhanh và trở thành dịch bệnh trên diện rộng. Do đó, việc phòng ngừa bệnh là điều vô cùng cần thiết.
Câu hỏi 3: Nêu cơ sở khoa học của một số thành tựu giúp điều khiển sinh trưởng và phát triển đang được sử dụng trong chăn nuôi.
TL: Sử dụng nanobiotic - Ag (hạt bạc có kích thước từ 0,1 - 100 nm) giúp kích thích hoạt động chuyển hóa tế bào; hệ thống chiếu sáng, làm mát chuồng trại có cảm biến tự động; gắn chíp điện tử để theo dõi sức khỏe của con vật,...
